“Świeże, niefałszowane mleko ma - jak wiadomo - smak słodkawy, właściwie sobie przyjemny zapach i jest nieprzeźroczyste. Głównym składnikiem mleka co do ilości jest woda, ale istotną jego częścią są różne ciała częściowo zawieszone, częściowo rozpuszczone [...]”
Kiedy już wiemy jak powinno wyglądać niefałszowane mleko wprowadzę Was na mleczarski przedwojenny rynek. Do tego wszystkiego smakowitą okrasą niech będą cytaty (wszystkie ujęte w cudzysłów) wyjęte z publikacji Włościańskie Spółki Mleczarskie z 1910 roku autorstwa Wincentego Badury, ze wstępem Tadeusza Rylskiego. Dodać muszę jeszcze w tym miejscu, iż mleczarnia w Rybnej była w czołówce najważniejszych i największych przed I. Wojną Światową na ziemiach polskich.
W 1901 - w Rybnej powstaje mleczarnia miejscowego kółka rolniczego i szybko udowadnia, że jest ważnym graczem na rynku mleczarskim.
“Budynek mleczarniany powinien się znajdować przy drodze, o ile możności w środkowym punkcie osady, dostępnym dla dostawców mleka [...]”
W roku 1905 do użytku zostaje oddany nowy budynek w pełni przystosowany do wymogów techniki mleczarskiej.
Żniwa dla Spółdzielni - w 1907 złoto na wystawie we Lwowie za masło wyborowe a rok 1911 przynosi wyróżnienie na wystawie w Wiedniu.
W tym czasie powstaje filia mleczarni rybnieńskiej, tzw. filia śmietankowa - w Przegini Duchownej - w wynajętej izbie wystawione mogły być wirówka i kociołek do ogrzewania wody.
“[...] jeśli 29 włościańskich spółek mleczarskich obejmujących działalnością swoją 89 gmin - które z końcem 1909 roku przez cały lub pewną część roku były w ruchu, otrzymały w roku ubiegłym od członków swoich okrągło 6,650.000 litrów mleka (z czego Rybna ponad półtora miliona litrów! - przyp. ZiS) i tę ilość mleka dobrze spieniężyły wypłacając członkom swoim przeszło 600.000 koron prócz zwrotu mleka chudego […] pozwolą nam na wyciągnięcie pewnych wniosków opartych już nie na przypuszczeniach, ale na faktach.” Zysk od krowy mógł przynosić nawet 220 koron rocznie!
“Spółka mleczarska jest fabryką. Każda fabryka przynosi choćby tem pożytek miejscowości, w której ją zbudowano, że ściąga obce kapitały i że daje zarobek robotnikom. To samo dzieje się z mleczarnią.”
W roku 1909 Spółka w Rybnej wypłaciła dostawcom swoim 159.000 koron.
To jeszcze poznajmy moc nabywczą korony, która przedstawiała się prawdopodobnie tak:
Bochenek chleba: około 20–30 halerzy (0,2–0,3 korony)
Masło (1 kg): około 1–1,5 korony
Krowa mleczna: około 80–150 koron
“Kierownikiem mleczarni, który wykonuje samodzielnie wszystkie czynności techniczne, a po części także administracyjne Spółki, wybiera się zwyczajnie miejscowego człowieka [...]”.
Oto on - Szymon Romanowski - urodzony w 1876 roku w Rybnej człowiek zwyczajny (?), wieloletni kierownik i współzałożyciel Spółki Mleczarskiej w Rybnej (w momencie założenia Spółdzielni miał zaledwie 25 lat!). W 1896 roku ukończył Niższą Szkołę Rolniczą w Kobiernicach. W 1904 bierze udział jako czynny i gorliwy słuchacz zwyczajny Praktycznego kursu dla kierowników, rachmistrzów, i kasyerów Spółek Oszczędności i pożyczek (systemu Raiffeisena) we Lwowie z notą końcową - bardzo dobry.
Świadectwa Szymona Romanowskiego, źródło: archiwum rodzinne Marty Ciembronowicz
W roku 1929 za Pracę nad podniesieniem drobnego rolnictwa odbiera w Warszawie Brązowy Krzyż Zasługi w obecności prezydenta Mościckiego. Człowiek zwyczajnie niezwyczajny, który udowodnił, że mleko nie woda.
Serdeczne podziękowania dla prawnuczki Sz. Romanowskiego - Marty Ciembronowicz za udostępnienie zdjęć i pomoc.
Podczas pisania korzystałam z publikacji Włościańskie Spółki Mleczarskie, Wincenty Badura, 1910
